Hornerheide 1 (gemeentelijk monument nummer 080)

Het hoofdgebouw van het voormalige Sanatorium Hornerheide werd gebouwd in 1954, en was het onderkomen voor de administratie. Het ontwerp is van architect M. Wagemans uit Roggel. Het pand is opgetrokken in roodbruine baksteen, gemetseld in kruisverband en platvol gevoegd. Op het dak staan twee nokpironnen. Thans is het gebouw in gebruik als directiegebouw van Proteion Hornerheide, een zorgorganisatie.

De Roermondse kunstenaar Dolf Wong (1921) ontwierp een gevelsteen boven de toegangsdeur. De vorm werd samen met de architect bepaald. Voor wat betreft het onderwerp was hij vrij.

Wong koos voor een dierenthema. Vanuit zijn jeugd kende hij het dierenleven op Hornerheide, en daarom stond in het reliëf een gestileerde dennenboom centraal met daarin de dieren die op Hornerheide in het wild voorkomen: de Vlaamse gaai, de nachtegaal, het steenuiltje, de eekhoorn, de merel, het konijn en de houtduif. De voorstelling is gekapt uit een zogenaamde Euvil Mabrié, een Franse kalkzandsteen die Wong samen met zijn steenhouwer Latiers ging halen in de buurt van Nancy. Omdat de steen een grove structuur heeft, werd hij bewerkt met een puntbeitel. De structuur komt het mooist tot zij recht als de morgenzon erop valt. Tijdens het voorkappen van de steen in zijn atelier liet Wong op eenzelfde manier het licht erop vallen.

 

Het gezonde leven in Limburg

In de hal van het hoofdgebouw van Hornerheide werden in 1954 zes glas-in-loodramen naar het ontwerp van Charles Eyck (1897-1983) geplaatst. De serie ramen draagt de titel ‘Het gezonde leven in Limburg’. Op een zeer expressieve en verhalende manier gaf Eyck uitdrukking aan dit thema, met een ontwerp dat zelfs voor die tijd weinig idyllisch was, en niet altijd realistisch. Eyck slaagde echter in zijn opzet een sfeer van levenslust te creëren, waardoor de patiënten die in het sanatorium werden opgenomen zich er makkelijker thuis zouden voelen. In een voorstelling met nauwelijks perspectief zijn de volgende onderwerpen weergegeven: kinderen in een maïsveld, de fruitoogst, de meimaand, het schutterskoningspaar, la belle jardinière (de mooie hovenierster), mijnwerkers en kolenmijnen.

De ramen, met een afmeting van 1,00 x 2,50 meter, werden door patiënten, oud-patiënten, personeel, medewerkers en bestuur aangeboden aan geneesheer-directeur IJ.N. Oosterbaan bij zijn 25-jarig directeurschap in juli 1954. Ze werden aan de buitenzijde van het hoofdgebouw geplaatst.

In 1985 werden de glas-in-loodramen gerestaureerd. Daarna volgde nog een restauratie in 2008. Na een interne verbouwing in 2008 zijn in de hal enkele kantoortjes gerealiseerd. Om voldoende daglicht in de nieuwe ruimten te krijgen moesten de ramen worden weggehaald. Daarna hebben ze nog enige tijd in het nieuwe gebouw ‘de piramide’ gestaan. Om beschadigingen te voorkomen zijn de ramen hier verwijderd en opgeslagen. Meer dan twaalf jaar lagen ze in depot, maar ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van Hornerheide zijn de glas-in-loodramen weer te zien voor het publiek. Na een grondige renovatie door Koot de Wildt van Leenders Glas in Lood uit Nijmegen staan ze nu op het terrein van Proteion-zorginstelling Hornerheide.

Op 7 mei 2021, precies honderd jaar na de opening van sanatorium Hornerheide, zijn de glas-in-loodramen door burgemeester D.H. (Désirée) Schmalschläger onthuld. Ze zijn nu voor iedereen tot in lengte van dagen te bewonderen.

Foto 2022.

Dolf Wong kreeg de opdracht om de hal van het hoofdgebouw met stucwerk te versieren. Het plafond in de hal werd verdeeld in 19 rozetten waarin sterrenbeelden zijn aangebracht: Waterman, Weegschaal, Maagd, Steenbok, Tweeling enz. Het plafond werd daartoe eerst bespannen met steengaas, daarna werd de structuur aangebracht met een mortel van gips en kalk. Met weerhaken van koper, om roest te voorkomen, werden de profielen in het atelier in klei vóór gemodelleerd, als het ware in de natte structuur ‘geplant’.

In de hal van het voormalige hoofdgebouw zijn nog twee sgraffito’s van Dolf Wong aanwezig. Het eerste sgraffito toont een afbeelding van de plattegrond van Hornerheide, het tweede sgraffito een afbeelding van de Provincie Limburg. Sgraffito is een oude en zeer duurzame techniek die in Florence opkwam samen met de Renaissance. De stukadoor brengt op een moederbed van zand, kalk en cement diverse gekleurde lagen kalkzandcement aan, in evenveel lagen als er kleuren nodig zijn. Daarna worden met een mes diverse lagen weggehaald totdat de kleur opkomt die de kunstenaar wenst.

Door deze ‘lagentechniek’ ontstaat er een reliëf en kleurschakeringen. Als kleuren worden de natuurlijke aardekleuren zoals rode bolus, witte zand, gele oker en omber gebruikt.

Het terrein van Hornerheide.		De Provincie Limburg